Nasze wybory – czyli cykl „Porównaj i wybierz”

Dziś chciałam Wam zaproponować nowy cykl – Porównaj i wybierz. Będę tu wrzucać porównania kaloryczne różnych produktów.
Zaczynamy 🙂

Oliwki czarne i zielone, to te same oliwki różnią się tylko fazą dojrzałości.
W Polsce oprócz zielonych, dostępne są oliwki czernione (nie czarne). Proces czernienia polega na oksydacji oliwek w specjalnej solance.
Jedząc oliwki pamiętajcie, że różnią się one ilością kalorii i wartościami odżywczymi. oliwki

🌶 Papryka czy obojętne, którą zjadamy?
Papryka, papryce nierówna, choć wszystkie są bardzo 💪zdrowe.
Papryka zielona zawiera więcej kwasu foliowego niż żółta i czerwona, dlatego jest polecana 🤰 kobietom w ciąży i planującym dzieci. Wpływa też pozytywnie na układ nerwowy i działa krwiotwórczo. Jest najmniej kaloryczna ze wszystkich.
Papryka czerwona jest przede wszystkim dobra na skórę. Zawarty w niej beta-karoten poprawi nam naszą cerę, a witamina C spowolni proces powstawania zmarszczek. Rutyna znajdująca się w papryce czerwonej dobrze wpływa na kruche naczynia krwionośne.
Papryka żółta zawiera luteinę i zeaksantynę przeciwutleniacze niszczące wolne rodniki. Są one bardzo cenne dla naszych 👀 oczu.

Papryka

🥛🌿 Mleka roślinne. 
Stają się one coraz bardziej popularne jako alternatywa dla mleka zwierzęcego. Oprócz smaku różnią się zdecydowanie wartościami odżywczymi.
Mleko sojowe zawiera pełnowartościowe białko bogate w aminokwasy. Jest również źródłem witamin z grupy B Jego niewątpliwymi wadami jest to, iż jest ubogie w wapń i witaminę D oraz to, że soja zawiera fitoestrogeny – substancje antyodżywcze.
Mleko ryżowe zawiera witaminę B6 i E oraz magnez, wapń i fosfor. Jest dobre do wypieków. Polecane jest dzieciom mającym nietolerancję na laktozę.
Mleko migdałowe zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe a także magnez, wapń, cynk i potas. Poleca się chorym na choroby układu krążenia i układu pokarmowego. Dodajemy je do ciast, deserów oraz jaglanki.
Mleko kokosowe zawiera witaminy z grupy B, witaminę E, oraz fosfor, wapń, selen i żelazo. Jest dobre do koktajli, dań mięsnych i zup oraz jaglanki, wypieków i deserów.
Dodatkowe informacje 📖 przeczytacie na 📸 zdjęciu poniżej.

KUMIN i KMINEK
Czy odróżniacie te dwie przyprawy?
Ziarna kuminu są większe i jaśniejsze, niż ziarna kminku. Mają też bardziej orientalny zapach i smak, są mniej gorzkie. Są często składnikiem mieszanek przyprawowych. Kumin oprócz właściwości stymulujących trawienie oraz działania przeciwgrzybiczego, przeciwwirusowego, przeciwbakteryjnego i przeciwzapalnego (jakie ma też kminek) charakteryzuje się tym, że wzmacnia naczynia krwionośne, pobudza serce i układ oddechowy oraz obniża poziom cholesterolu. Tak jak kminek dodajemy go do ryb, mięs, zup, ale także do ziemniaków, grochu, fasoli oraz jaj. Informacje na temat kaloryczności i wartości odżywczych🕵‍znajdziecie na 📸zdjęciu poniżej.

O wartościach odżywczych i zdrowotnych ORZECHÓW 📝 pisałam Wam w poście 4 czerwca. Dziś w cyklu ↔ porównań, chciałam abyście mogli sobie 👀 zobaczyć jak poszczególne orzechy różnią się pod względem kaloryczności, zawartości, białka, tłuszczy, węglowodanów i błonnika. Zapraszam do 🕵‍ obejrzenia 📸 zdjęcia.

Dziś w cyklu  Porównań PIETRUSZKA i PASTERNAK.
Czy wiecie, że…. często w sklepach pasternak jest sprzedawany jako pietruszka. Jak je odróżnić
Warzywa te są do siebie bardzo podobne, jednakże mają różną wartość kaloryczną i odżywczą.
Pasternak jest większy i bardziej żółty i ma gładszą skórkę niż pietruszka, jego liście są jaśniejsze i mają pod spodem włoski (nie nadają się do jedzenia bo są twarde i niesmaczne). W miejscu wyrastania naci pasternak jest bardziej zaokrąglony i ma wgłębienie z ciemną otoczką, a pietruszka nie.
Pasternak ma działanie moczopędne, uspakajające, reguluje także krążenie krwi.
Pietruszka jest pomocna przy chorobach nerek i pęcherza, Zawiera więcej witaminy C i kwasu foliowego.
Więcej informacji na 📸 zdjęciu.


WINOGRONA JASNE VS. CIEMNE
Czym kierujecie się wybierając te owoce?
Ich smakiem, brakiem pestek, promocją?
Warto wiedzieć, że winogrona niewiele się różnią kalorycznością, ale ciemne 🍇są zdrowsze ze względu na większą zawartość antyoksydantów i żelaza.

ZIEMNIAKI VS. SŁODKIE ZIEMNIAKI czyli BATATY
Wbrew pozorom rośliny te nie należą do jednej rodziny. Ziemniaki to rodzina Psiankowatych, a Bataty (Wilce Ziemniaczane) Powojowatych. Jedne i drugie łączy to, że ich bulwy korzeniowe są jadalne oraz zawierają dużo antyoksydantów. Bataty jednakże wykazują więcej właściwości prozdrowotnych.

BATATY- chronią przed rakiem okrężnicy, rakiem piersi, nerek oraz pęcherza, Bataty polecane są cukrzykom, gdyż zawarte w nich węglowodany wolniej się wchłaniają – ich indeks glikemiczny wynosi 54 (jest średni), podczas gdy indeks glikemiczny gotowanych ziemniaków wynosi 60 (jest wysoki). Ponadto bataty ze względu na zawartość beta-karotenu przeciwdziałają zwyrodnieniu plamki żółtej oka. Znajdujące się w nich fitosterole, obniżają poziom cholesterolu LDL, a luteina i zeaksantyna, chronią przed miażdżycą i chorobami oczu.
ZIEMNIAKI chronią przed rakiem żołądka, i regulują poziom ciśnienia krwi ze względu na wysoką zawartość potasu. Przygotowany z nich wywar usuwa kamienie nerkowe i żółciowe. Natomiast zawarte w nich antocyjany i saponiny zapobiegają chorobom serca i układu krążenia.

POMARAŃCZA VS. GREJPFRUT VS. POMELO
Przyszła już zima, mamy więc co raz mniej naszych rodzimych owoców. Wspomagamy się więc🍊 🍋 cytrusami. Poniżej w cyku ↔ porównań zestawimy sobie pomarańczę, grejpfruta i pomelo. Wszystkie cytrusy są bardzo zdrowe, zawierają dużą dawkę witamin zwłaszcza witaminy C, dużo błonnika poprawiającego trawienie, wspierają odporność, zapobiegają miażdżycy, są bogate w antyoksydanty. Dodatkowo Grejpfruty i Pomelo polecane są cukrzykom ze względu na niski Indeks Glikemiczny oraz osobom na dietach redukcyjnych ponieważ zawierają enzymy ułatwiające odchudzanie i pomagające obniżyć poziom cukru we krwi.

cytrusy

🍋 CYTRYNA VS. LIMONKA
Limonka przyszła do nas dużo później, niż cytryna. Czy warto ją wybierać?
Jeśli chcemy przygotować jakieś wykwintne danie, z charakterystycznym posmakiem tego owocu (jest zdecydowanie bardziej aromatyczna niż cytryna, oprócz kwaśnego smaku ma charakterystyczną goryczkę) to tak. Jeśli traktujemy ją jako źródło witamin i minerałów, tudzież coś dzięki czemu chcemy, aby nasza potrawa była kwaśna, to raczej nie warto przepłacać, bo obydwa owoce mają bardzo podobne właściwości jeśli chodzi o wartości odżywcze, a limonki są zdecydowanie droższe i mniej trwałe.

Dzisiaj w cyklu  porównań pod 🔎 lupę weźmiemy 🍚 RYŻ
Sprawa niby prosta a jednak nie do końca. Od dawna wiemy, że pełnoziarniste ryże są zdrowsze niż ryż biały, który przez proces oczyszczania jest pozbawiony łuski i zarodka, czyli części posiadających największe wartości odżywcze. Jednocześnie gdzieniegdzie możemy przeczytać o zawartości arszeniku bądź anty-odżywczego kwasu fitynowego w ryżach naturalnych. I bądź tu człowieku mądry… Chcę Was jednak uspokoić i mimo wszystko zachęcić do przedkładania odmian ryżu pełnoziarnistego nad te białe. Arszenik i fityniany możemy neutralizować poprzez 💧 moczenie ziaren i zbieranie piany powstałej podczas gotowania oraz gotowanie w dużej ilości wody. Poza tym fityniany mają tez wiele właściwości pożądanych – wyłapują i unieszkodliwiają wolne rodniki oraz metale ciężkie. Zmniejszają też tendencję do tworzenia się kamieni żółciowych i nerkowych oraz redukują ryzyko powstania chorób sercowo-naczyniowych. Nie trzeba się ich bać, jeśli stosuje się zbilansowaną dietę.
Dziś porównamy sobie ryż biały, brązowy i dziki. W kolejnym tygodniu dodam informacje o czerwonym, czarnym i parboiled.

Ryż biały – jak już wcześniej pisałam jest znacznie uboższy od ryżu nieoczyszczonego. Jednakże ma też zalety. Krócej się go gotuje, ma dłuższy okres przechowywania ze względu na niższą zawartość tłuszczu oraz jest polecany na biegunki gdyż jest lekkostrawny. Ze względu na swój delikatniejszy smak jest częściej spożywany niż inne rodzaje ryżu. Należy jednak pamiętać, iż ma on wysoki indeks glikemiczny, jest źródłem cukrów prostych, szybko trawionych i łatwo przyswajanych przez nasz organizm, co z pewnością nie ułatwia i może być przyczyną napadów głodu.

Ryż brązowy – to nieoczyszczona forma ryżu białego. Jest dużo lepszym źródłem sodu, potasu, wapnia, fosforu, magnezu, żelaza i manganu) oraz witamin (witaminy E, tiaminy, ryboflawiny, niacyny, witaminy B6, folianów) Ze względu na dużą ilość błonnika reguluje poziom cukru we krwi, obniżając chęć na słodkie przekąski. Dodatkowo ma niższy indeks glikemiczny, jest wolniej trawiony przez co dłużej daje uczucie sytości, pozytywnie też wpływa na czynniki metaboliczne -ciśnienie krwi, poziom cholesterolu.

Dziki Ryż – tak naprawdę jest tylko spokrewniony z ryżem, należy do innego gatunku botanicznego. Charakteryzuje się wyższą zawartością białka, jest też bogatszym źródłem tiaminy i niacyny oraz potasu i fosforu. Poleca się go diabetykom oraz osobom na dietach redukcyjnych ze względu na niski indeks glikemiczny Gotuje się go najdłużej bo między 45 a 60 minut.
Wartości odżywcze podane na 📷zdjęciu dotyczą ryżu suchego, nie ugotowanego.

ryż biały,brązowy i dziki
Ryż czerwony ma smak lekko orzechowy i słodkawy. Swój kolor zawdzięcza obecności antocyjanów, mających właściwości antyoksydacyjne chroniące przed nowotworami, otyłością, chorobami układu krążenia. Ta odmiana zawiera, też więcej żelaza niż inne rodzaje ryżu. Czerwony ryż gotujemy przez 35 -40 minut.

Ryż czarny zdecydowanie najzdrowszy ze wszystkich odmian ryżu ze względu na największą zawartość antyoksydantów oraz największą ilość cennych mikroskładników odżywczych. Dawniej nazywany był zakazanym ryżem, mogli go spożywać tylko władcy i wysoko urodzona szlachta. Ta odmiana ryżu zawiera pełen zbiór związków składających się na witaminę E. Najcenniejszym składnikiem czarnego ryżu oryzanol mający działanie antyoksydacyjne 10 razy silniejsze niż witamina E. Tak jak czerwony ryż gotujemy go 35-40 minut. Wcześniej dobrze jest go namoczyć na kilka godzin.

Ryż parboiled to właściwie rodzaj białego ryżu, ale jest od niego zdecydowanie zdrowszy ze względu na specjalną obróbkę termiczną, która pozwala zachować większą ilość cennych składników. Ma więcej witamin z grupy B oraz wapnia, potasu i selenu. niż tradycyjny biały ryż. Szybciej się go też gotuje bo wystarczy 15 minut.

Na koniec jeszcze jedna uwaga, uważajmy aby nie przegotowywać ryżu, gdyż z każdą minutą obróbki cieplnej wzrasta jego indeks glikemiczny.

  

KASZA GRYCZANA BIAŁA VS. PALONA
W sklepach możemy kupić kaszę białą (niepaloną) i paloną. Niektórzy pewnie 🤔 zastanawiają się jaka różnica, oprócz charakterystycznego dla palonej aromatu. A jednak…
Jak zobaczycie na 📸 zdjęciu kasza biała ma więcej białka i błonnika, absorbującego nadmiar cholesterolu. Wersja niepalona ma też znacznie więcej cennych witamin i minerałów, ponieważ 🔥 wysoka temperatura, której poddawana jest kasza palona niszczy te wartościowe składniki. Kasza biała jest też bogatsza w polifenole będące antyoksydantami chroniącymi nas przed nowotworami i problemami układusercowo -naczyniowego.
A zatem… mam nadzieję, że przekonałam Was do właściwego wyboru 😊

👉 Swój dzisiejszy wpis chciałabym zaadresować szczególnie do tych osób, które z upodobaniem kupują sobie lub co gorsza swoim dzieciom💦 🍓🥝 💦 wody smakowe, szczycąc się zdrowymi nawykami… bo przecież piją wodę, a nie kolorowe słodzone napoje gazowane. Może czas skonfrontować się z tym mitem.
Przypominam zaleca się picie co najmniej 1-1,5 litra płynów dziennie.
Przypominam też, iż łyżeczka cukru waży ok. 5 g, a Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby dzieci nie spożywały więcej niż 9 łyżeczek cukru dziennie (to się tyczy wszystkich produktów z cukrem spożywanych w ciągu dnia)
A teraz pozostawiam zdjęcie i zalecam prostą kalkulację matematyczną. Wybrałam akurat Wodę Żywiec, ale równie dobrze można tu podstawić inne marki.

Dziś w cyklu  porównań 🕵‍♂ przyjrzymy się różnym gatunkom fasoli.
Ogólnie fasola to produkt bogaty w białko, posiadający skrobię i substancje hamujące rozrastanie się tkanek nowotworowych. Zawarty w niej rozpuszczalny błonnik przyspiesza usuwanie w organizmu cholesterolu. Poszczególne odmiany tej rośliny różnią się miedzy sobą składem pierwiastków mineralnych i witamin, a co za tym idzie mogą mieć różne właściwości prozdrowotne.
Dziś porównamy dwie odmiany popularne w Azji

Fasola Adzuki – jest najlżej strawną ze wszystkich fasol. Charakteryzuje się właściwościami zmniejszania obrzęków, przygotowuje się z niej pastę do zewnętrznych okładów. Natomiast wywar z jej ziaren stosuje się przy chorobach nerek. Ten rodzaj fasoli wspiera także funkcjonowanie dróg moczowych oraz proces odchudzania poprzez przyspieszenie metabolizmu i spalanie tkanki tłuszczowej.

Fasola Mung – uznawana, za najbardziej wartościową ze wszystkich fasol. Korzystnie wpływa na wątrobę. Przypisuje się jej działanie detoksykujące, stosowana jest również na wysokie ciśnienie i wrzody.

Fasola Czarna – Popularna w Ameryce Południowej i Środkowej. Stosuje się ją w terapii schorzeń krtani oraz przy bólach krzyża. Ma również właściwości korzystnie wpływające na stan skóry włosów i paznokci oraz na pracę nerek, pęcherza i funkcje rozrodcze.

Fasola Biała – najbardziej popularna w Polsce. Znana jest z działania neutralizującego nadmiar kwasów w organizmie. Polecana jest na poprawę koncentracji i pamięci. Wzmacnia również pracę śledzony i serca.

Fasola Czerwona – pochodzi z Ameryki Środkowej i Południowej, gdzie jest bardzo popularna. Tak jak fasola biała jest dobra na pamięć i koncentrację, dodatkowo ma działanie antydepresyjne. Zaleca się ją kobietom w okresie menopauzy oraz mężczyznom w profilaktyce raka prostaty. Ze względu na niski IG polecana jest cukrzykom.

Informacje na temat kaloryczności i zawartości tłuszczy, białka, węglowodanów i błonnika znajdziecie na 📷zdjęciu.

W ramach promowania tego co 💪 zdrowe, chciałam zwrócić uwagę, że nie jest ważne tylko, co zawierają produkty, które kupujemy, ale także w co są opakowane.
Jeśli macie do 🤔 wyboru kupienie czegoś w słoiku, bądź w puszce, to co wybieracie ❓❓❓
Ja wybieram słoiki.
Wnętrze puszek pokrywane jest bisfenolem (BPA), który oddziałuje na funkcjonowanie układu hormonalnego.
Istnieją przypuszczenia, że BPA zwiększa ryzyko powstania:
– otyłości
– chorób serca
– zaburzeń układu nerwowego
– zaburzeń pracy tarczycy
– zaburzeń układu nerwowego
– problemów z płodnością u mężczyzn
– cukrzycy typu II
Nadal prowadzone są badania dotyczące wpływu na zdrowie tej substancji, wprawdzie niektóre źródła wskazują, że użyte w opakowaniach ilości BPA są tak znikome, iż nie powinny wpływać na nasze zdrowie, to może jednak warto śledzić dalsze badania, a póki co dmuchać💨 na zimne i jeśli mamy wybór, to brać jednak to co jest w szkle.

🧐 dziś przyjrzymy się kapuście. Jak widzicie na 📷 zdjęciu kapusty różnią się między sobą kalorycznością i zawartością poszczególnych składników. Nie uwzględniłam tu kapusty czerwonej, bo jej parametry są bardzo podobne do kapusty białej. Czerwona jest jednak bardzo wartościowa ze względu na zawarte w niej antocyjany mające działanie przeciwnowotworowe. Kapusta pekińska za to jest szczególnie cenna ze względu na dużą zawartość beta-karotenu. Kapusty biała i włoska są bardzo często wykorzystywane na okłady przynosząc ulgę przy oparzeniach, bólach stawów, stłuczeniach i obrzękach.

SOCZEWICA
Najbardziej popularną jest czerwona, nie wiem czy wiecie, ale jest ona pozbawioną łupiny soczewicą brązową, dzięki czemu gotujemy ją znacznie krócej, bo tylko 15 minut. Można ją dodawać do zup, sosów, kremów i past. 
Soczewica czarna zawiera dużą ilość barwników antyoksydacyjnych, uznawana jest za najzdrowszą. Dodajemy ją do zup i sałatek, a gotujemy trochę dłużej, bo ok. 25 minut.
Soczewica zielona może być wykorzystywana do past, sałatek i jako farsz. Dobrze jest ją przed gotowaniem namoczyć.

Jakiś czas temu na FB umieściłam 📝 post dotyczący Światowego Dnia Soku, zostałam pod nim❓ zapytana o wyższość soku nad sałatką z tych samych składników.
Jak 🖊 pisałam użycie słowa lepszy nie jest właściwe, bo tak jak to w życiu bywa wszystko ma swoje ➖ wady 
i ➕zalety. 
Ja osobiście zachęcam raczej do sałatek, niż soków (powody będą wymienione na 📷 zdjęciu poniżej), jednakże znam sporo ludzi, którzy nie wzięliby do ust konkretnych warzyw, czy owoców, a w postaci soku czy smoothie są je w stanie spożyć, więc lepiej tak, niż w ogóle. Poza tym lepszy świeżo wyciśnięty sok, niż słodkie napoje gazowane. 
Pamiętajcie‼ jednak, że lepsze będą soki z wyciskarki wolnoobrotowej, niż z sokowirówki, bo w wyniku jej pracy nie wydobywamy z produktów błonnika, poza tym rozgrzane ostrze niszczy cenne składnik odżywcze.

Dziś porównamy sobie 🍉 Arbuza z 🍈Melonem.
Co wolicie⁉ Ja zdecydowanie Melony 
A co jest zdrowsze⁉
Tak naprawdę nie ma dużej różnicy, oba owoce należą do rodziny dyniowatych, oba są 💪 bogate w witaminy, składniki mineralne i antyoksydanty (zwłaszcza pomarańczowe odmiany melonów) . Oba owoce też służą poprawie urody ze względu na ich moc przeciwstarzeniową. Niewielka jest też różnica w kaloryczności. Arbuzy charakteryzują się natomiast większą zawartością wody, melony są bardziej zwarte i są bardziej różnorodne, bo mamy wiele ich odmian

JAGODY VS. BORÓWKI AMERYKAŃSKIE
Obydwa rodzaje owoców są bardzo 💪 zdrowe, jednakże badania pokazują niejaką przewagę jagód. Mają one więcej garbników niż borówki, w związku z czym lepsze właściwości bakteriobójcze i przeciwwirusowe oraz neutralizujące toksyny. Jagody mają też więcej antyoksydantów, niż borówki. Posiadają mirtylynę, która uelastycznia naczynia krwionośne oraz zapobiega w połączeniu z żelazem anemii. Jagody są też lepsze dla cukrzyków.
Borówki natomiast polecamy przy zapobieganiu nowotworom piersi, tarczycy i wątroby (dzięki fitoestrogenom) oraz macicy (dzięki kwasowi foliowemu) płuc, krtani (dzięki kwasowi egalowemu) .
I jeszcze jedno… 👆 pamiętajcie‼, że borówki amerykańskie należy jeść surowe lub rozmrażane, bo gotowane i smażone tracą swoje właściwości prozdrowotne.

Dzisiaj ↔ porównamy groch i groszek zielony – oczywiście to jedno i to samo warzywo różniące się tylko stopniem dojrzałości. Wczoraj zachęcałam Was do jedzenia latem groszku zielonego, aby wykorzystać sezon na niego, zimą będziemy się cieszyć walorami rozgrzewającymi grochu dojrzałego. Obydwa rodzaje grochu mają 💪 dużo witamin i wartości odżywczych. Osoby, które mają zaburzoną gospodarkę cukrową, powinny wiedzieć, że groszek zielony ma wyższy indeks glikemiczny, niż groch dojrzały. Jednakże ten drugi jest bardziej kaloryczny, nawet po🔥ugotowaniu ma wciąż więcej kalorii niż zielony, bo 118.

Dziś ↔porównamy MORELĘ Z BROZSKWINIĄ.
Jak myślicie, czy mają taką samą kaloryczność i wartości odżywcze ⁉
Jeśli chodzi o kaloryczność świeżych owoców, to jest taka sama, jednakże morele mają więcej beta-karotenu, witamin z grupy B zwłaszcza ryboflawiny, niż brzoskwinie, Odznaczają się też zdecydowanie większą zawartością potasu, w związku z czym zaleca się ich spożywanie osobom, które cierpią na nadciśnienie tętnicze oraz choroby sercowo-naczyniowe.
Zarówno morele jak i brzoskwinie zawierają sporo wapnia, żelaza i magnezu poleca się je więc osobom stosującym dietę roślinną oraz mającym niedokrwistość.

Dzisiaj porównamy ↔ sobie MALINĘ i JEŻYNĘ
Jak 🕵‍♂widzicie na zdjęciu oba rodzaje owoców mają tę samą kaloryczność i niewielkie różnice jeśli chodzi o zawartość białka, tłuszczów czy węglowodanów.
Maliny zawierają wiele witamin m.in. C, E, B1, B2, B6, a także składników mineralnych: wapnia, magnezu, żelaza i potasu. Owoce jeżyn także są bogatym źródłem witaminy C i witamin z grupy B, a także witamin A i K.
Jeżyny charakteryzują się jednak większą ilością antyoksydantów niż maliny. Zawierają one antocyjany zapobiegające powstawaniu raka skóry, kwas elagowy i kwasy fenolowe. Maliny natomiast są bogate w kwas ferulowy i beta-sitosterol, które hamują rozwój nowotworów.
Pamiętajcie, że możemy stosować nie tylko owoce malin i jeżyn, ale także liście, które wykorzystuje się w fitoterapii w postaci naparów przy chorobach układu pokarmowego, związanych ze stanem zapalnym śluzówki, infekcjami bakteryjnymi i grzybowymi.