Choroby dietozależne – Otyłość

Dzisiaj przyjrzymy się pierwszej chorobie dietozależnej – otyłości. Często jest ona postrzegana jedynie jako defekt estetyczny, a niekoniecznie jako jednostka chorobowa, w rzeczywistości jest jednak inaczej.

„Otyłość jest chorobą przewlekłą z silną tendencją do rodzinnego występowania, którą wzmacniają takie czynniki środowiskowe, jak brak aktywności fizycznej w zestawieniu z dietą wysokokaloryczną oraz tania żywność złej jakości. Obserwowany obecnie wzrost częstości występowania otyłości jest zbyt gwałtowny, aby można go było przypisywać wyłącznie czynnikom genetycznym” [1]

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje otyłość jako: „patologiczne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie, które przekracza zarówno jego fizjologiczne potrzeby, jak i możliwości adaptacyjne. To patologiczne nagromadzenie tkanki tłuszczowej może prowadzić również do niekorzystnych skutków dla zdrowia” [2]

Dane WHO wykazują iż w 2016 roku:

– 1,9 miliarda dorosłych ludzi miało nadwagę (czyli 78% populacji) z czego 650 milionów to ludzie otyli

– 41 mln dzieci w wieku szkolnym miało nadwagę (18% populacji)

Badania wskazują ponadto, że 70-80% młodzieży z otyłością stwierdzoną w okresie dojrzewania w przyszłości będzie otyłymi dorosłymi.

Problem ten nasila się, gdyż w przeciągu ostatnich 20 lat ilość osób otyłych wzrosła aż trzykrotnie. [3]

Do rozpoznania i klasyfikacji otyłości służy wskaźnik masy ciała (Body Mass Index, BMI). Oblicza się go, dzieląc masę ciała (podaną w kilogramach) przez wzrost podniesiony do kwadratu (podany w metrach). Poniżej tabela z kategoriami BMI rekomendowanymi przez WHO:

Waga prawidłowa
Nadwaga
Otyłość
I stopnia
Otyłość
II stopnia
Otyłość
III stopnia
18,5 – 24,99
25 – 29,99
30 – 34,99
35 – 39,99
≥ 40

Przyczyny otyłości

Otyłość nie pojawia się nagle. Zawsze poprzedza ją nadwaga, która powinna być traktowana jako sygnał alarmowy. Przyczyn otyłości może być wiele, czasem warunkują ją czynniki genetyczne, ale jest to tylko ok.20% przypadków. Choroba ta może też wynikać z zaburzenia czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego tj. zaburzenia w powiązaniach pomiędzy układem hormonalnym (insulina, hormony płciowe, glikokortykosterydy, glukagon i in.), substancjami regulacyjnymi (leptyną, neuropeptydami, endorfinami, galaniną), enzymami a także neuroprzekaźnikami (serotonina, dopamina, noradrenalina).[4]

Przyczyną otyłości mogą być również uszkodzenia podwzgórza mózgu (gdzie znajdują się ośrodki głodu i sytości) lub skutki uboczne przyjmowania niektórych leków.

Wg Totalnej Biologii /Recall Healing otyłość jest zaprogramowana w pamięci limbiczne,j jest ona wynikiem konfliktu, który miał miejsce w naszej przeszłości lub w przeszłości naszych przodków. Konflikt może być spowodowany porzuceniem, lękiem przed brakiem. Uporanie się z otyłością wiąże się więc z koniecznością rozwiązania konfliktu, w czym pomagają terapeuci pracujący wg koncepcji dr Hamera.

Współczesna medycyna zwraca również uwagę na programowanie otyłości w okresie płodowym. Jest ono skutkiem niedożywienia płodu, rekompensowanego po porodzie wzmożoną przyswajalnością pokarmu, odkładaniem tłuszczu oraz większym łaknieniem. [1]

Jednakże najczęstszą przyczyną powstawania tej choroby jest niewłaściwy styl życia. Chodzi tu o brak aktywności fizycznej i niewłaściwy skład diety (nadmierne spożywanie cukrów zwłaszcza prostych oraz tłuszczów) oraz zbyt dużą ilość spożywanego pożywienia. Przyjmowanie nadmiaru energii w pożywieniu w stosunku do jej zużycia, czyli tzw. dodatni bilans energetyczny przez długi okres czasu, w sposób nieunikniony prowadzi do otyłości.

Choroba ta jest również uwarunkowana psychospołecznie. Powszechna dostępność artykułów spożywczych sprawia, iż w dzisiejszych czasach przestają one pełnić funkcję wyłącznie fizjologiczną, ale również zaspakajają potrzeby psychiczne człowieka. Jedzenie redukuje u ludzi stres, żal, złość, agresję, samotność, daje poczucie bezpieczeństwa, zaspakaja pragnienie miłości i aprobaty. Badanie przeprowadzone przez Haslera wykazało powiązanie pomiędzy psychopatologią odżywiania, otyłością i agresją. Również niska samoocena i ocena własnego wyglądu oraz wysoki poziom lęku korelują z objadaniem się. Czynniki psychospołeczne są silnie powiązane z czynnikami biologicznymi. Jedzenie w zdecydowany sposób wpływa na samopoczucie człowieka, dlatego gdy jemy, zwłaszcza słodycze, w naszym organizmie zwiększa się wydzielanie endorfin, co z wpływa na nas uspokajająco. Zarówno serotonina jak i endorfiny, modyfikują apetyt i mogą się przyczyniać do nałogowego jedzenia. [4]

Otyłość możemy rozpatrywać jako niespecyficzne zaburzenia łaknienia, a równocześnie ujmować jako jedno z najpoważniejszych następstw utraty kontroli nad procesem odżywiania.

Konsekwencje otyłości

Badania epidemiologiczne wykazały, że otyłość jest ewidentną przyczyną umieralności ogólnej, przyczyniającą się do skrócenia przewidywanego okresu życia.

Jest ona czynnikiem ryzyka w przypadku innych schorzeń tj:

  • zespół metaboliczny
  • cukrzyca typu 2
  • choroby układu sercowo-naczyniowego
    • zawał serca
    • wylew i udar mózgu
    • zatorowość
    • miażdżyca
    • nadciśnienie tętnicze
  • choroby układu ruchu
    • zwyrodnienia kręgosłupa
    • choroba zwyrodnieniowa stawów
  • choroby nerek
  • kamica żółciowa
  • większe tendencje do nowotworów raka sutka i jelita grubego
  • migrenowe bóle głowy [5]
  • depresji

Otyłość ma również swoje konsekwencje psychospołeczne:

  • większa trudność wchodzenia w relacje partnerskie
  • rzadsze i mniej bezpieczne uprawianie seksu,
  • obniżona aktywność społeczna i fizyczna
  • izolacja
  • większa trudność w znalezieniu pracy i mniejsze zarobki
  • niska samoocena

 

Jak radzić sobie z problemem otyłości?

Najważniejszą sprawą jest kwestia edukacji społeczeństwa. Tylko profilaktyka i propagowanie zdrowego stylu życia może zahamować narastającą epidemię otyłości. Już od małego powinno się dzieciom wpajać zdrowe nawyki żywieniowe, oraz zachęcać do aktywności fizycznej, a później w szkole poszerzać to o wiedzę teoretyczną. Obecnie niestety w programie nauczania nie ma przedmiotów, które mogłyby uczyć zasad zdrowego żywienia, a na domiar złego sklepiki szkolne dostarczają całą masę niezdrowego jedzenia, do którego dzieci są zachęcane w reklamach telewizyjnych.

Profilaktyka to jedno, pozostaje jednakże problem ludzi, którzy już są otyli. W takim wypadku należy wdrożyć kompleksowe programy ułatwiające powrót organizmu do stanu homeostazy. Nie polega to tylko na zmianie sposobu żywienia i wprowadzeniu aktywności fizycznej , ale także na zajęciu się kwestią czynników psychologicznych.

Z pewnością wymaga to dużej motywacji i chęci do zmian, które stopniowo należy wprowadzać w życiu otyłej osoby. Zmiany te dotyczą modyfikacji stylu życia, w tym czasem sytuacji rodzinnej, zawodowej, sposobu wypoczynku i celów życiowych oraz zrozumienia siebie, własnych potrzeb i samoakceptacji.

Wprowadzenie kontrolowanego sposobu żywienia zaleconego przez dietetyka, nie obejmuje jedynie ilości spożywanych kalorii, ale koncentruje się także na wykorzystaniu naturalnych właściwości poszczególnych pokarmów, prebiotyków i probiotyków.

Niektóre prebiotyki zwiększają uczucie sytości dzięki czemu podaż pokarmu i ryzyko nadwagi zostają zmniejszone. Najczęściej występującymi prebiotykami mającymi korzystny wpływ na redukcję masy ciała są fruktany, zwłaszcza fruktooligosacharydy, a także inulina (znajdujące się w cykorii, topinamburach, porach, czosnku, szparagach, karczochach, cebuli). Również probiotyki odgrywają istotną rolę w kontroli masy ciała. Badania prowadzone na Uniwersytecie w Brukseli, wykazały że codzienna podaż probiotyku w postaci mleka fermentowanego zawierającego szczepy bakterii Lactobacillus gasseri SBT2055 powoduje spadek wagi, a co za tym idzie wskaźnika BMI, zmniejszenie obwodu talii, a także podskórnej i trzewnej tkanki tłuszczowej. Badacze uważają, iż mikroorganizmy jelitowe mogą mieć wpływ na bilans energetyczny. [6]

Firmy farmaceutyczne zalewają rynek mnóstwem lekarstw i suplementów, które w cudowny sposób mają doprowadzić nas do redukcji masy ciała. Jednakże okazują się one nieskuteczne. Walka z otyłością niestety wymaga pewnego wysiłku, trzeba zmienić nawyki żywieniowe, wdrożyć aktywność fizyczną, wprowadzić do diety pożywienie, które w naturalny sposób pomoże nam przejść przez ten proces pomyślnie. Przede wszystkim jednak, trzeba mieć silną motywację do wprowadzenia zmian w swoim życiu, aby jego jakość znacząco się poprawiła, bo przecież…. „W zdrowym ciele, zdrowy duch”.

 


Bibliografia:
  1. Suchocka Z. Otyłość – Przyczyny i leczenie, http://biuletynfarmacji.wum.edu.pl/
  2. dr Wiciński M., Niedzwiecki P., Soroko A., Ciemna K., Malinowski B., dr Grześk E., dr Stolarek W., prof. Grześk G. Rola aktywności ruchowej oraz utraty masy ciała na przykładzie wybranych jednostek chorobowych – Współczesne kierunki działań prozdrowotnych, red. A. Wolska-Adamczyk, WSIiZ, Warszawa 2015
  3. http://www.who.int/features/factfiles/obesity/en/
  4. Makara Studzińska M.,Buczyjan A., Morylowska J. Jedzenie – przyjaciel i wróg. Korelaty psychologiczne otyłości. Przegląd piśmiennictwa – Zdr Publ 2007;117(3):392-396
  5. Prusiński A. Bóle głowy -wybrane problemy – Pol. Przegl. Neurol 2008;4(1):9-14.
  6. Kapka-Skrzypczak L., Niedźwiecka J., Wojtyła A., Kruszewski M. Probiotyki i prebiotyki jako aktywny składnik żywności funkcjonalnej – Pediatric Endocrinology, Diabetes and Metabolism 2012, 18, 2, 79-83